ABD Temsilciler Meclisi Başkanı Cumhuriyetçi Partili Mike Johnson, Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenski’ye mektup gönderdi. Mektupta, Ukraynalı başkanın Pennsylvania eyaletine yaptığı ziyarette “Demokratlara takviye imajı verdiği” belirtildi. Bu ziyareti organize eden Ukrayna’nın Washington Büyükelçisi Oksana Markarova’yı derhal geri çekmesi istendi. Yaşananlar 1964’te İsmet İnönü iktidarına karşı ABD Başkanı Lyndon B. Johnson tarafından yazılan mektubu akıllara getirdi.
Amerikan Fox News kanalının paylaştığı Johnson imzalı mektup, Zelenskiy’e verilen “ABD iç siyasetine müdahale etme” iletisi olarak değerlendirildi.
Johnson, mektubunda hafta sonu seçimlerin kritik eyaletlerinden Pennsylvania’ya yaptığı ziyarette yalnızca Demokratların bulunduğu bir ortamda bir ABD fabrikasını gezen Zelenskiy’nin bu gezisinden hoşnut olmadıklarını belirtti.
“Sizden Ukrayna’nın ABD Büyükelçisi Oksana Markarova’yı derhal kovmanızı talep ediyorum” tabirini kullanan Johnson, kelam konusu tesiste bir tane bile Cumhuriyetçi siyasetçi bulunmadığını, buna karşılık seçimin kritik eyaletlerinden Pennsylvania’ya yapılan bu ziyarette yalnızca Demokrat siyasetçilerin yer almasının yanlış olduğunu vurguladı.
Ukrayna sorununun kendileri için partiler üstü bir husus olduğunu kaydeden Johnson, bu ziyarette ortaya çıkan tablonun buna ziyan verdiğini ve Demokratlara dayanak manasına geldiğini savundu.
Ziyaretin tertibinde Ukrayna ismine Markarova’nın bulunduğunu ve buraya hiçbir Cumhuriyetçi ismin davet edilmemesinin kabul edilemez olduğunu belirten Johnson, “Tüm yabancı devletler Amerikan iç siyasetine karışmaktan kaçınmalıdır” tabirini kullandı.
Zelenskiy, hafta sonu Pennsylvania eyaletinde Ukrayna’ya gönderilmek üzere mühimmat üreten bir tesisi ziyaret etmiş, ziyarette eyaletin Demokrat Valisi Josh Shapiro da yer almıştı.
JOHNSON MEKTUBU NEDİR
Johnson Mektubu, Amerika Birleşik Devletleri başkanı Lyndon B. Johnson tarafından Türkiye başbakanı İsmet İnönü’ye 5 Haziran 1964 tarihinde gönderilen, Türkiye’nin Kıbrıs’a müdahalesini önlemek emeliyle yazılmış mektup. Mektup, Amerika Birleşik Devletleri-Türkiye münasebetlerinde yaşanan birinci pürüz olarak nitelenir. Varlığı birinci günden bilinen mektup kamuoyunda resmen 1966’da yayınlanmıştır.
Kıbrıs’ta yaşanan çatışmaların artması ve Rum tarafının silahlanma kararı alması üzerine 2 Haziran 1964 tarihinde Türkiye hükûmeti Kıbrıs’a çıkarma yapma kararını açıkladı ve gerekli hazırlıklara başladı. Yunanistan ve Kıbrıs Cumhuriyeti’nde de askeri hareketlilik artmaya başlamıştı. Yaşanan gelişmelerden rahatsızlık duyan ABD, bölgede çıkacak bir savaşı kendi stratejik çıkarlarına alışılmamış bulmaktaydı. Bu nedenle ABD tarafı devreye girme gereksinimi duydu. Lider Johnson tarafından imzalanan ve daha sonraları “Johnson mektubu” olarak tarihe geçen ünlü mektup 5 Haziran 1964’te Türkiye başbakanı İnönü’ye iletildi.
Mektupta, Türkiye’nin adaya tek taraflı müdahalesinin Türk ve Yunan tarafları ortasında savaşa yol açabileceği ve NATO üyesi olan bu iki ülkenin savaşmasının kabul edilemez olduğu söz edilmiştir. Türkiye’nin müdahale kararı almadan evvel müttefiklerine istişaresi gerektiği anımsatılmıştır. Ayrıyeten bu savaşın Sovyetler Birliği’nin de Türkiye’ye müdahale ihtimalini doğuracağı ve NATO’nun bu türlü bir durumda Türkiye’yi savunma konusunda isteksiz olacağı ima edilmiştir. ABD’nin Türkiye’ye sağladığı askeri materyalin bu müdahalede kullanılmasına müsaade verilmeyeceği belirtilmiştir. Mektubun akabinde Türkiye müdahale kararından vazgeçmiştir. İsmet İnönü 21 Haziran 1964’te ABD’ye giderek lider Johnson ile bir görüşmede bulunmuştur.
Mektup hem Türk kamuoyunda hem de Türk dış siyasetinde yarattığı tesir ile büyük ehemmiyet taşımaktadır. Mektup çok sert ve kaba bir üslupla yazılmış, küçük düşürücü sözlere yer vermiştir. Bir müddet kamuoyundan gizlenen mektup hem idare kademelerinde hem de Türk halkında büyük hayal kırıklığı yaratmıştır. Ayrıyeten Türkiye-ABD bağlarında ve Türk dış siyasetinde birtakım değerli değişikliklerin habercisi olmuştur. O periyotta Batı bloğu içerisinde yer alan Türkiye, bu mektup sayesinde kendi ulusal çıkarlarının Batı bloğunun, özellikle de blok lideri ABD’nin çıkarlarıyla çeliştiği noktada bağımsız siyasetler geliştirme konusunda kasvetler yaşanabileceğini görmüş, ABD’nin kimi vakit kendisini yalnız bırakabileceğini anlamıştır. Burada milletlerarası sistemin de tesiri görülmektedir. İki kutuplu sistemde bloklar ortasındaki ayrım sertleştiği oranda blok üyeleri, içinde yer aldıkları bloktan bağımsız siyasetler geliştirmekte zorlanmaktadır. Gerçekten bu tarihten sonra bloklar ortasındaki alakaların yumuşamaya başlamasının da tesiri ile Türkiye çok taraflı siyasetler izlemeye başlamıştır. Dış siyasette ABD’ye olan bağımlılık azalmış hatta en düşük seviyeye inmiş, Sovyetler Birliği ile yakınlaşma süreci başlamıştır.
ABD’nin sert halinin nedenlerinden biri de o yıllarda Türkiye’nin stratejik kıymetinde görülen göreceli azalmadır. ABD’nin 1960 yılında nükleer başlık taşıyabilen stratejik denizaltıları kullanmaya başlaması ile Türkiye’deki üslere olan gereksinim azalmıştır. Hakikaten, ilerleyen süreçte Sovyetler Birliği’nin Akdeniz’deki varlığı artmaya başlayınca hem Türkiye’nin hem de Doğu Akdeniz’in güvenliği açısından Kıbrıs’ın değeri artmıştır. Bu nedenle ABD, Kıbrıs Probleminde Türkiye’ye karşı daha yumuşak bir hal tercih etmeye başlamıştır.