2024’ün son günlerinde, 29 Aralık’ta Suriye Sivil Savunması, Humus’un batısındaki al-Kabu köyünde dört toplu mezarın bulunduğunu duyurdu.
Bir vakitler Esad rejiminin “Ulusal Savunma Gücü” sorumluluğunda olan bu bölge, binlerce kişinin cenazesinin barındırıyor. The New Arab haber sitesinin hazırladığı yazı, mezarların yarattığı acıyı gözler önüne seriyor.
Esad’ın Moskova’ya kaçmasının akabinde, toplu mezarların olduğu bilinen yerler tek tek kazılmaya başlandı. Yakınları kaybeden Suriyelilerin başını çektiği takımların kazmayı vurduğu yerde, yıllar evvel kaybolmuş bir kişinin vücudu bulunuyor.
Aralık ayının başlarında Şam’da keşfedilen bir toplu mezarda en az 100 bin kişinin kalıntıları bulundu. Suriye Acil Görev Gücü başkanı Muaz Mustafa’ya göre, kalıntılar rejim tarafından öldürülen bireylere ilişkin. Başkentin 40 kilometre kuzeyindeki el Kutayfe bölgesinde bulunan bu alan, varlığından emin olunan beş mezardan biri.
EN SON MEZAR HALEP’TE
Pazartesi günü, İçişleri Bakanlığı, Halep’te yüzlerce cesedin gömüldüğü yeni bir toplu mezar bulunduğunu açıkladı. Bir Suriye vatandaşı, yetkililere mezarın yerini bildirdi.
Halep Vilayet Polis Kumandanı Tuğgeneral Ahmet Latuf’un liderliğinde, bölgede araştırma başlatıldı. Kalıntıların kimliklerini tespit etme çalışmaları sürüyor.
DNA testi kullanılarak cesetlerin kimlikleri doğrulanacak, lakin bu testler, yıllar sonra bulunan kalıntıları teşhis etmek için kâfi olmayabilir.
YAKINLARINI BULMAK İSTİYORLAR
Kayıp yakınlarından haber bekleyen aileler için bu durum, acılarına acı katıyor. Sezar Aileleri Derneği başkanı Yasmin Almaşan, “Bu bizim için son derece hassas bir husus. Yıllarca beklediğimiz bireylerin bu mezarlarda olabileceğini düşünmek büyük bir acı.” dedi.
Almaşan, , kayıp yakınlarının teşhis edilmesinin ne kadar kıymetli olduğunu vurguladı ve “Eğer öldülerse, en azından kalıntıları teslim edilmeli. Onlara uygun bir cenaze yapılmalı” dedi.
Suriyeliler, bu toplu mezarları Esad ailesinin on yıllar boyunca muhalifleri susturmak için kullandığı baskı sisteminin kaçınılmaz sonu olarak görüyor. Seydneya üzere hapishanelerde işlenen cinayetler, bu mezarlarda gizlendi.
ŞİDDET ÜZERİNE KURULMUŞ SALTANAT
1970’te iktidara gelen Eski Suriye Devlet Başkanı Hafız Esad, yönetimini baskı ve şiddetle kurdu. Ülkenin yaygın istihbarat ağları tarafından yönetilen hapishaneler ve gözaltı merkezleri bu şiddet sisteminin merkezinde yer aldı.
Oğlu Beşar Esad, iktidara geldiğinde bu baskı yapısını korudu. 2011’deki iç savaşın akabinde bu hapishaneler, devlet şiddetinin simgesi haline geldi.
Suriye İnsan Hakları Ağı’na nazaran, 2011’deki iç savaştan bu yana 158 binden fazla kişi kayıp yahut tutuklu. Bu bireylerin 5 bininden fazlası çocuk ve 10 binden fazlası bayan.
Bu gözaltı merkezlerinde tutuklular, açlık, dayak ve tecavüz üzere azaplara maruz kaldı. Birçok kişi bu baskı sonucu hayatını yitirdi ve toplu mezarlarda gömüldü.
SAYISIZ MEZAR, HALA ARANIYOR
Toplu mezarların kesin sayısı hala bilinmiyor. Almaşan, bu sayının çok yüksek olduğuna inanıyor. Kentlerin dışındaki büyük mezarlar, yerleşim bölgelerindeki küçük mezarlar ve askeri denetim noktalarına yakın alanların potansiyel olarak mezar yerleri olduğunu kestirim ediyor.
Bu alanların keşfi zahmetli bir süreç. Almaşan, hayatta kalanların tanıklıklarına, dokümanlarına ve bazen ileri teknolojiye güvendiklerini belirtiyor.
Almaşan, Uydu görüntüleme ve topografik tarama üzere araçların yardımcı olabileceğini lakin bu kaynakların ellerinde bulunmadığını söyledi.
Toplu mezarların keşfi, aktivistlerin ve insan hakları kümelerinin bu alanlara çok dikkatli yaklaşılması gerektiği tarafındaki davetlerini tekrar gündeme getirdi.
Bu kümeler, mezarların uzmanlar tarafından incelenene kadar dokunulmadan bırakılmasını ve adalet için kanıtların korunmasını istiyor.