Edebiyatımızın usta kalemlerinden Orhan Kemal’in Murtaza romanı birinci olarak 1952 yılında Vatan Gazetesi’nde tefrika halinde yayımlanmıştır. Varlık Yayınları tarafından da romanın yeni baskısını yaparak okuyuculara ulaştırdı.1965 yılında sinemaya uyarlanan roman usta tiyatrocu Müşvik Kenter Murtaza karakterini canlandırdı.
Orhan Kemal denilince, onu uygun tanıyan okurlarının aklına Çukurova gelmesi haklı bir çağrışımdır. Muharrir, Çukurova’da pamuk personelliği yapan ırgatların Halet-i Ruhiyesini ustalıkla lisana getirmiştir.
İşçilerin yaşadığı şiddetli hayat şartlarını, onları toplumsal ve kültürel bir bağlamda ele alarak, sefaletin fotoğrafını kitaplarına daima taşımıştır. O kent muharriri değil, kırsal kesitlerin romancısıdır. Konusu İstanbul’da geçen romanları, kıssaları olsa bile bahsettiğim bu gerçeği değiştiremez.
Mizahi öğeler
Orhan Kemal’in bilindik yapıtı Murtaza’da disiplinli, aydınlanmacılığıyla başkişi gece bekçisi Murtaza’nın hikayesini okuyacaksınız. Hafızalarda silinmesi güç olan Murtaza edebiyatımıza damgasını vurmuştur.
Otorite ve gerçekçi kavramlarının ortasına sıkışıp kalan Murtaza’nın yaşadığı ikilem kendisi için yanlışsız olan tarafı seçmesine itmiştir. Mizahi bir üslupla anlatılan romanda güldürü öğelerinin fazla olması da kitabı öne çıkarttan bir özelli
Doğruların adamı
Murtaza, kendi gerçekliğinden ve doğruluğundan ödün vermemek için çıkılmaz olayların içerisinde kendisini bulmuştur. Yaşadığı aksilikler karşısında insanı anlamaktan uygunca uzaklaşan Murtaza; bireyin salt kendini düşündüğünü toplumsal bir tenkitle tabir eder.
Usta muharrir Orhan Kemal; Murtaza 2’yi de yazmış geri kalan kısımları de çıktığı seyahatten sonra tamamlayacağını evrak üzerine not düşmüştür. Murtaza’nın devamını getirmek için kendisine daha fazla müddet tanımayan hayat onu 2 Haziran 1970 yılında ortamızdan ayırdı.
Murtaza
Orhan Kemal’in harikulade karakter tahlili olan Murtaza, 1950’li yıllarda İstanbul’da gece bekçiliği yapmaktadır. Altı çocuğu ve eşiyle epey güçlü bir hayat sürdürmektedir. Romanı okuyanlar Murtaza’yı daima gülünç bulmuştur. Murtaza ise daima bir arbedenin ve didişmenin içerisindedir. Hem ailesiyle hem de etrafıyla sorun yaşayan Murtaza, yaşadığı topluma kendi doğrularını ve unsurlarını zorla benimsetmeye, kabul ettirmeye çalışmıştır.
Murtaza’ya nazaran kendi doğruları ve mefkureleri oburlarının savunduklarından daha gerçekçidir. Herkesin kendisi üzere olmasını istemektedir. Murtaza’nın karakter analizi bu anlatılardan yola çıkarsak ütopik bir fikir içerisinde olduğu saptaması yerinde bir tariftir.
Bütün dünyayı tek başına değiştireceğine inanan Murtaza; vakitle mahallesinde ve işinde istenmeyen kişi haline gelmiştir. Toplumu iki ana çizgiye ayırarak bunların zenginler ve yoksullar olarak sınıflandırmıştır. Zenginlerin, âlâ hayat şartlarında yaşadığını, pak elbiseler giydiğini ve hepsinin kravatlı olduğunu, Allah’ın birer sevgili kuludur ona nazaran.
Kimlik karmaşası
Murtaza kendisini soylu bir sınıfın içinde görerek ona nazaran kendine bir kaftan biçmiştir. Yoksul olmasına karşın soylu sınıfının bedel yargılarının ardına sığınarak, burada farklı görünmeye çalışmıştır.
Murtaza için her şeyden kıymetlisi yaptığı bekçilik olmuştur. insanların dehşetli düşü haline gelen Murtaza, herkesten farklı görünmeye çalışmıştır. Müdürlerine, üstlerine karşı her vakit saygılı bir tavır izleyen Murtaza, içten içe de kendini onlardan üstün görmeye başlamıştır.
Diğer bekçilere bile küçümseyici gözlerle bakarak dünyayı adeta kendisi yaratmıştır. Murtaza her vakit başına buyruk olmuştur. Daima bildiğini okuyan kararlı sert birisidir. Onu ıstıraba sevk edecek her şeyden öfkelenirken; övüldüğünde ise havalara uçacak kadar alçak gönüllükten uzaktır.
“Murtaza istifa”
Çalışanları daima azarlayan Murtaza’ya karşı fabrikada “Murtaza İstifa” protestoları başlamıştır. Tıpkı fabrikada kızı da çalışan Murtaza, sertliğini kızına karşı da sergileyerek ne kadar idealist ve tarafsız olduğunu da kanıtlamıştır. Zenginlerin yanında yer alan Murtaza, oğlu Hasan tarafından emek düşmanı, yardakçı olarak tanımlanmıştır.
Usta muharrir Orhan Kemal’in edebiyatımıza armağan ettiği değerli klasiklerden olan Murtaza’yı herkes okumalıdır.
Kitap sayfası için irtibat: