Mahfi Eğilmez
Gerçek ötesi kavramı (post truth) birinci sefer oyun muharriri Steve Tesich tarafından 1992 yılında The Nation Mecmuasında yayınlanan “Yalanlar Hükümeti” başlıklı bir makalede kullanıldı. Tesich, makalesinde, hükümetlerce ortaya atılan palavra bilgilerin insanlarca sorgulanmadan kabul edildiğini vurguluyordu. Ralph Keyes’in 2004 yılında yazdığı Hakikat Sonrası Çağ isimli kitabında gerçek ötesi kavramı biraz da mana genişlemesine uğramış olarak yer aldı ve yaygınlık kazandı.
Ağaçlar, denizler, binalar, güneş, yıldızlar, öbür beşerler üzere etrafımızda var olan her şey gerçektir. Bunların bir kısmını algılarız bir kısmını algılayamayız. Algılayabildiklerimiz gerçeklik olur. Duyu organları tarafından alınan uyarıcıların beyin tarafından yorumlanıp manalandırılması süreci ise algılamadır. Evvelden edindiğimiz bilgilerle bir denizle karşılaştığımızda bunun deniz olduğunu algılarız. Böylelikle bir gerçeği algılamış oluruz. Bir gerçeği, gerçek olarak algılayabilmek için onun hakkında evvelden bilgi edinmiş olmak gerekir. Şayet bir bilgi sahibi değilsek o vakit bize söylenenleri gerçek olarak algılarız.
Oxford Sözlüğü, gerçek ötesi kavramını açıklarken: “Belirli şartlar altında kamuoyu oluşturmada şahsî inançlar ve hisler, objektif gerçeklerden daha etkileyicidir” vurgusuna yer veriyor. Bunu, bilhassa dinî inançların ve fanatik taraftarlığın siyasal tercihler üzerinde ve hükümetçe açıklanan datalar ve bilgilerin hakikat olarak kabul edilmesinde ne kadar tesirli ve belirleyici olabildiğini etrafımızdan gözlemleyebiliyoruz. Ralph Keyes kitabında şunu söylüyor; “Beyaz palavra dostu bir çağda yaşıyoruz. Başkalarını aldatmak bir nevi boş vakit faaliyetine dönüşmüş durumda.” Aslında beyaz palavra olsa sorun olmazdı ancak palavralar bayağı kara palavra. İşin daha da ilginci pek çok insan gerçek ötesini gerçeğe tercih eder pozisyona gelmiş görünüyor. Gerçek ötesini tercih; “kendi inancına yahut kanısına ya da taraftarlığına uygun görüşleri alıp ötekileri dinlememe” olarak tanımlanabilir. Bu türlü bir ortamda gerçeği söyleseniz de gerçek ötesini tercih etmiş insanları ikna edemiyorsunuz. Bunu da yeniden etrafımızdan gözlemleyebiliyoruz.
Uzun müddettir gerçeklerin farklı anlatıldığı, farklı gösterildiği bir ortamda yaşıyoruz. İmparatorluğu batırmış olanların kahraman, ülkeyi kurtarmış olanların hain olarak anlatıldığına tanıklık ediyoruz. Gerçek tarihin palavra, palavraların gerçek tarih olduğuna inanmamızın beklendiği bir çerçeveye hapsedildik. İnsanların değerli bir kısmı bu palavraları gerçek olarak kabul edip savunuyor, hatta daha ileri gidip gerçekleri anlatanları suçluyor. Emsal bir durum iktisat alanında sıklıkla yaşanıyor. Ne var ki iktisatta gerçek durumu saklamak, değiştirmek o kadar kolay değil. Zira beşerler o durumu her gün yaşıyorlar. Örneğin enflasyon şu kadar, işsizlik oranı bu kadar dediğinizde çabucak itiraz ediyor ve ikisinin de hükümetin açıkladığı oranın çok üzerinde olduğunu lisana getiriyorlar. Üstelik bunu fanatik taraftar pozisyonunda olanlar bile söylüyor. Bu alanda çok değişik bir durum var yalnız: Kimi beşerler geçinemediklerini, işsiz kaldıklarını söylese de bir yandan da Almanya’nın bizi kıskandığına inanıyor. Almanya’da ortalama kişi başına gelirin bizdekinin yaklaşık dört katı olduğunu söyleseniz bu kere size kuşkuyla bakıyorlar.
Taraftarlık, eleştirel yaklaşım yerine fanatikliğe dönüştüğünde tarafında yer aldığı şahısların söylediği her şeyi yanlışsız kabul edenler çıkar. İşte bu da gerçek ötesini tercih durumudur. Burada gerçeği ne kadar anlatırsanız anlatın hatta kanıtlayın tekrar de gerçek ötesini tercih edenler çıkar. Gerçek ötesinden daha problemli mesele gerçek ötesini tercih sıkıntısıdır. Zira bu, insan aklını esir alır ve tedavisi güç ruhsal hastalıklardan birisine dönüşür.
Bu yazı Mahfi Eğilmez’in şahsî blogundan alınmıştır
|
Komşular rahatsız olacak derken, opera yarışında birinci oldu; Güneş Uluçay Türkiye’de opera sanatkarı olmayı anlattı
|
