Ege Yatır
Her masada futbolun konuşulmasına çok az bir mühlet kaldı. Tüm Avrupa’da ligler başlayacak, birkaç hafta geçmeden işler kızışacak, sonrasında ise kiminin çok sıkıldığı, kimininse fevkalade bir hazla takip ettiği bir dünyanın kapıları aralanacak. Çok başka iklimler üzere gözükse de edebiyatla futbolun da güçlü denebilecek bağları var. Birinci elden akla gelen isimler Albert Camus ve Vladimir Nabokov. Gençliklerinde iki kaleci, yetişkinliklerinde ise futbol üzerine düşünmeyi ve izlemeyi seven dünyaca ünlü iki müellif. Günümüz edebiyatının güçlü sesi Javier Marías da sıkı bir futbol takipçisiymiş, yeni öğrendik.
Marías’ın Türkçede yeni yayımlanan kitabı ‘Vahşiler ve Duygusallar’, müellifin futbol üzerine kaleme aldıklarını bir ortaya getiriyor. 1992 ve 2000 yılları ortasına yayılmış yazılar İspanya’nın kıymetli gazetelerinde yayımlanmış. Artık de Türkçede okurların karşısına çıkıyor.
ÇOCUKLUĞA HAFTALIK DÖNÜŞ
Şöyle bir itirafta bulunuyor Marías: “Son yıllarda ortada sırada futbol üzerine yazmamın rica edilmesi kadar beni heyecanlandıran çok az şey olmuştur: Bu benim için bir dinlence.” Yayıncısı Paul Ingendaay ise şöyle bir not düşmüş kitabın önsöz niyetine okunabilecek yazısında: “Burada bir ortaya getirilmiş kırk iki metin yalnızca zekice yazılmış makaleler ve kısa denemeler değil, birebir vakitte itiraf edebiyatına mahsus bir tonla anlatılmış heyecanlar, tartışmalar, dersler ve nostaljidir.”
Yabaniler ve Duygusallar, Javier Marias, Mütercim: Selay Sarı, 160 syf., Yapı Kredi Yayınları, 2022. Şunu söz etmek istiyor Ingendaay; Javier Marías, hayatı boyunca kaleme aldığı onca şeyden sonra -dokuz roman, iki hikaye kitabı, yedi makale ve deneme derlemesi- yazdığı bu yazılarda çocukluğundan başlayıp kendini bugüne kadar getiren tüm hisleri yine yokluyor. Örnekse, çocukluğundan beri sıkı bir Real Madrid taraftarı imiş Marías. Real Madrid’in bugün bile heyecanla anılan efsanevi futbolcularını -Puskas’ı, Gento’yu- görmüş ve onların zaferleriyle çocukluk anılarının birinci heyecanlarını yaşamış. O nedenle deyip küçük bir not daha düşmekte yarar var tekrar Ingendaay’dan dayanak alarak. Real Madrid’in oynadığı lig olan La Liga, “Marías için çocukluğa haftalık dönüştür.”
VAHŞİLERİN VE DUYGUSALLARIN SAHNESİ
Heyecanın yanında “tartışma”dır da zira Marías’ın bu kitabı, İspanya’da ve dünyada futbol, futbolcular ve taraftarlar, teknik yöneticiler ve liderler, hem zaferler hem de yenilgiler ve acı olaylar hakkında denebilir özetle. Ünlü futbol yorumcusu Simon Kuper’in de dediği üzere, “Futbol, asla yalnızca futbol değildir.” Futboldaki kimi zafer ve yenilgilerin üç puandan ya da cins atlamadan nasıl oluyor da fazlası haline gelebildiğinin fikrî seviyede ve anılarıyla, tarihî örnekleriyle peşine düşüyor müellif. Ya da milliyetçilik olgusunun futbolun uyandırdığı hisler üzerinden nasıl yine şekillendiğini kendi dünyası üzerinden okuyor. Marías’ın bu sporu dünyayı alımlama biçimlerinden biri olarak gördüğünü söylersek abartmış olmayız. “İnsan ahlakına dair bildiğim ne varsa hepsini futboldan öğrendim,” diyen Camus seviyesinde bir bağlılık değil tahminen Marías’ınki lakin hayata ve beşere dair pek çok çıkarımla birlikte ele alıyor göstermek istediklerini. Tıpkı bir kurguda olduğu üzere yeterlinin ve berbatın, kahramanın ve figüranın, kitabın ismi üzere “vahşilerin” ve “duygusalların” sahnesi olarak görüyor Marías futbolu. Müellifin kurguyla hayatı yine biçimlendirmesi üzere futbol da onun gözünde bu kurguya can veren temel ögelerden biri halini alıyor.
MARIAS’IN DÜNYASINA YOLCULUK
İnsan, futbol izlerken hayata karşı reflekslerini birden fazla vakit yitirir. Tek odağı televizyon karşısında ya da statta oynanan oyundadır. Tam da bu nedenle en çıplak ânındadır aslında. Marías bu hissin da peşinde bir yandan yazılarında. Daha doğrusu kendinde oluşan bu duyguyu seviyor. O nedenle de futbola dair yazıları -roman ve hikayeleri dahil- Marías’ın okurlarına kendini en çok açtığı, kendinden en çok bahsettiği, özel yaşantısının kapılarını araladığı metinleri olarak dikkat çekiyor. ‘Vahşiler ve Duygusallar’ bu bağlamda bugünün edebiyatının en kıymetli isimlerinden birinin dünyasına açılan kıymetli bir kapı olarak da okunabilir. Lakin en çok futbolun asla yalnızca futboldan ibaret olmadığını yine görmek isteyenlere ses veriyor ‘Vahşiler ve Duygusallar’.