Uzmanlar, 2004 yılında büyük bir toplumsal uzlaşı ile devreye giren enflasyon düzeltmesinden kısmi periyodik de olsa vazgeçmenin, iş dünyasını olumsuz tarafta etkilediğini belirtiyor. Dünya Gazetesi’nden Hüseyin Gökçe’nin haberine nazaran 2023 sonuna ertelenen enflasyon düzeltmesi uygulaması ile yüzde 80 olan enflasyonun yıl sonunda üç haneye ulaşacağı kestirim ediliyor.
Enflasyonun son üç hesap devrinde yüzde 100’den ve içinde bulunulan devirde yüzde 10’dan fazla olması halinde mali tabloların enfl asyon düzeltmesine tabi tutulmasını öngören enflasyon muhasebesi uygulamasının bir an evvel başlaması gerektiği bildiriliyor. Gazetenin haberi için bilgi veren uzmanlar, mali durumların gerçeği yansıtmadığı ve mali tablolara bakarak işletmeler hakkında yanlışsız karar vermenin mümkün olmadığını kaydettiler. Uzmanlar 2004 yılında büyük bir toplumsal uzlaşı ile devreye giren enflasyon düzeltmesinden kısmi periyodik de olsa vazgeçilmiş olmasının iş dünyasını olumsuz istikamette etkilediğini vurguladılar.
“MALİ TABLOLARIN KARŞILAŞTIRILMA ÖZELLİĞİ BOZULDU”
Güncel Group İdare Şurası Lideri yeminli mali müşavir Yılmaz Sezer, enflasyon muhasebesinin teknik kuralları oluşmasına karşın, uygulamanın ertelenmesinin yanlış bir uygulama olduğunu bildirdi. Bunun işletme sahiplerini zora soktuğunu kaydeden Sezer, “O periyot çok itiraz etmemize ve uyarmamıza karşın erteleme yapıldı. Vakit içinde enflasyondaki yüksek oranlı artış bireyler kadar işletmelerin de istikrar ve tertibini bozdu” dedi. Büyüklüğüne bakılmaksızın işletmelerin önlerini göremediklerini, yerine koyma maliyetini bilemediklerini söyleyen Sezer, “Bilançolara yansıyan sayıların, kâr yahut zararın ne kadarı enflasyondan kaynaklı fiktif ne kadarı gerçek, işletme sahipleri de teknisyenler de tam olarak bilememekte” dedi.
Yüksek enflasyonun mali tabloların anlaşılabilmesini ve karşılaştırılabilir olma özelliğini bozduğunun altını çizen Yılmaz Sezer, “Yani aslında yüksek enflasyon bilanço okur müellifliğini bozdu ve mali tabloları anlamsız hale getirdi. Bu durum özel manada işletmeler için genel manada ise iktisat için büyük bir tehlike arz etmektedir” tabirlerini kullandı.
İşletmelerin genel ekonomik durumunun tahlil edilebilmesi için bir an evvel enflasyon muhasebesi uygulamasına geçmenin yerinde olacağını aktaran Sezer, birtakım işletmelerin yasal mecburilik olmamasına karşın enfl asyon muhasebesine geçtiğini, bunların daha net ve akılcı kararlar verebildiklerini vurguladı.
Enflasyonun finansal tablolar üzerindeki tesirinin giderilmesine yönelik en kıymetli düzenleme 213 sayılı Vergi Yordam Kanunu’nun tekrarlanmış 298’inci hususunda yer alıyor. Enflasyon düzeltmesinin adap ve temellerinin açıklandığı kelam konusu unsur uyarınca; mükellefler malî tablolarda yer alan mali olmayan değerlerini unsurda belirtilen kararlara nazaran enflasyon düzeltmesine tâbi tutmak durumunda. Husus uyarınca çıkarlarını bilanço aslına nazaran tespit eden gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri fiyat endeksindeki artışın, içinde bulunulan devir dahil son üç hesap devrinde yüzde 100’den ve içinde bulunulan hesap periyodunda yüzde 10’dan fazla olması halinde malî tablolarını enflasyon düzeltmesine tâbi tutması gerekiyor.
SİSTEM NASIL İŞLEYECEK?
TÜİK tarafından açıklanan datalara nazaran 2021 sonu prestijiyle Yİ-ÜFE’nin yüzde 79.89, son üç yıl için de yüzde 141.70 olduğunu belirten TÜRMOB Lideri Emre Kartaloğlu, yapılan yasal düzenlemeyle enflasyon düzeltmesine ait kaidelerin oluşup oluşmadığına bakılmaksızın, düzeltmenin ertelendiğini hatırlattı.
Düzenlemeye nazaran kapsama giren mükelleflerin, 31 Aralık 2023 tarihli mali tablolarını, düzeltme koşulları oluşup oluşmadığına bakılmaksızın düzeltmeye tabi tutacağını tabir eden Emre Kartaloğlu, “Yapılan enflasyon düzeltmesinden kaynaklanan kâr/zarar farkı geçmiş yıllar kâr/zararı hesabında gösterilecek, bu formda tespit edilen geçmiş yıl kârı vergiye tabi tutulmayacak, geçmiş yıl ziyanı zarar olarak kabul edilmeyecektir” dedi.
2022 yılı 1. süreksiz vergilendirme devri sonu olan Mart 2022 ayı sonu itibariyle Yİ-ÜFE’nin son 36 ay için yüzde 206.01 olduğunu lisana getiren Kartaloğlu, Haziran sonunda ise 12 aylık artışın yüzde 138., 36 aylık artışın yüzde 261 olduğu bilgisini verdi.
Enflasyon düzeltmesi için öngörülen kuralların ziyadesiyle aşıldığını söz eden Emre Kartaloğlu, “Başka bir deyişle enfl asyon daima artıyor lakin enflasyonun mali tablolar üzerindeki tesiri giderilmiyor. Enflasyon düzeltmesini erteleyen süreksiz unsur düzenlemesi yasalaşırken enfl asyonun bu kadar süratli bir biçimde artacağı düşünülmediği üzere hatta düşeceği öngörülüyordu; çünkü düzenlemede yer alan “31/12/2023 tarihli mali tablolar, enflasyon düzeltmesi kaidelerinin oluşup oluşmadığına bakılmaksızın enflasyon düzeltmesine tabi tutulur.” kararı de bunun açık bir göstergesi” sözlerini kullandı.
“BİLANÇOLARDA MALİ OLMAYAN KALEMLER DE VAR”
Yeniden değerleme düzenlemeleri ile enflasyonun mali tablolar üzerindeki tesiri hafifl etilmeye çalışılsa da yetersiz kaldığının altını çizen Emre Kartaloğlu şunları söyledi:
“Çünkü bunlar yalnızca amortismana tabi iktisadi değerlerin düzeltilmelerine yönelik. Meğer işletmelerin bilançolarında enflasyonun tesirinden arındırılması gereken daha pek çok nakdî olmayan kalem mevcut. Enflasyonun bu derece süratli yükseldiği ve bir mühlet daha bu yükselişin devam edeceği; düşüşün de o denli çabucak geçekleşmeyeceği iddia edilen bu türlü bir ortamda, dileyen mükelleflere enflasyon düzeltmesi yapabilmeleri imkanı tanınması en gerçek seçenek üzere duruyor.”
“ŞİRKETLERİN ÖZ SERMAYELERİ VERGİLENİR DURUMA GELİYOR”
Yeni İktisat Danışmanlık kurucu ortağı Nazmi Karyağdı, geçen yıl kasım ayında enflasyon muhasebesi uygulamasının yıl sonunda devreye gireceğini söylediklerini hatırlattı. Yİ-ÜFE artışının enflasyon muhasebesini zarurî kıldığı devirde, ekonomik nedene bağlı olmaksızın ertelenmesi taleplerinin, 2023 sonuna kadar erteleme yapılarak beklentilerin ötesine geçtiğini tabir eden Karyağdı, “O devirde yaptığımız açıklamada; 2021 yılında gerekirse hiçbir vergisel sonuç çıkartmaksızın bilançoların enflasyona nazaran düzeltilmesinin ve 2022 birinci çeyrekten itibaren de vergisel sonuçların devreye alınmasının yerinde olacağını belirtmiştik. Şu an gelinen noktada, Kasım ayından itibaren hatırlattığımız durum gerçek hale gelmiştir. Mali tablolar enflasyon nedeniyle gerçek durumu yansıtmaktan uzaklaşıyor ve şirketlerin öz sermayeleri vergilenir duruma geliyor” dedi.
Karyağdı, onlarca yıl süren tartışma ve çaba sonucunda 2004 yılında büyük bir toplumsal uzlaşı ile devreye giren enflasyon düzeltmesinden, bir mühlet de olsa vazgeçilmiş olmasının iş dünyasını olumsuz tarafta etkilediğini söyledi. Karyağdı, yasal değişiklik yapılarak ertelemenin geri alınmaması halinde, teknik olarak enflasyon muhasebesini mecburî kılan koşullar ortadan kalkana kadar olumsuzluğun süreceğine değindi.