Duygu Erdoğan / İSTANBUL – İstanbul’da ekmek fiyatında yeni yıl öncesi tekrar artırım karmaşası çıktı. Ekmek fiyatlarına dün prestijiyle pek çok ilçede yüzde 25 artırım geldi. Ekmek fiyatı 10 lira olan fırınlarda dün sabah 12.5 liraya çıktı. Daha evvel birkaç ilçede 12.5 lira olarak uygulanan fiyat, dün prestijiyle pek çok ilçede aynı düzeye gelmiş oldu. Avrupa yakasında Beyoğlu, Kağıthane ve Şişli bölgesindeki fırınlar ekmek fiyatında bu artırım akabinde yılbaşında da yeni bir artış yapılacağını, fiyatın 15 lira olacağını söz ettiler. İl genelinde ‘resmi’ bir fiyat artış kararı alınmamasına karşın yeni yıla 1.5 aydan az mühlet kala birtakım fırınların ‘zam öncesi zam’ hazırlığı yaptığı görüldü.
200 gram ekmek fiyatı Mayıs 2024’te 10 lira olarak uygulanmaya başlamış, lakin ekmeği 250 gram yapan fırınların 12.5 liraya satabileceği belirtilmişti. Buna karşın 12.5 liraya ekmek satan fırınların pek birçoklarında gramajın 200 gram olduğu vilayet ve ilçelerde yapılan kontrollerle ortaya çıkmış, çeşitli cezalar uygulanmıştı. Birebir devirde fırıncı birlikleri ortasında ekmek fiyatının, artan girdi maliyetleri karşısında aslında ‘15 lira’ olması gerektiği tartışılmıştı.
‘Resmi karar yok’
Türkiye Fırıncılar Federasyonu Başkanı Halil İbrahim Balcı, “Resmi artış yok, şayet gramaj tıpkı ise ticaret müdürlüklerine şikayet edilmeli” ifadelerini kullandı. İstanbul Fırıncılar Odası Başkanı Erdoğan Çetin de 200 gram ekmeğin 10 lira olarak satılması gerektiğini, bir artış kararı alınmadığını belirtti. Oda ve birliklerin sözlerine rağmen pazar günü pek çok ilçedeki fırında 10 lira olan 200 gram ekmek fiyatının pazartesi sabah prestijiyle 12.5 lira olarak uygulanmaya başladığı görüldü. Görüşüne başvurulan fırıncılar, fiyatların İstanbul vilayet genelinde arttığını, yeni bir artışın daha yılbaşında yapılacağını lisana getirdi. Buna nazaran tüketiciler, vilayet genelinde e-Devlet üzerinden “Haksız Fiyat Artışı Şikayet Bildirimi” formunu doldurarak, Alo 175 ve CİMER üzerinden şikayetlerini iletebilir. Ayrıyeten besin ihbarlarına karşı ALO 174 ile 0501 174 0 174 şikayet sınırını kullanabilir.
Gramaj tartışması
Pek çok vilayette fırınlarda ekmek gramajına yönelik kontroller yapılıyor. Lakin gramaj ve fiyat aralığına uyan fırınların oranı epeyce düşük kalıyor. Evvelki yıllarda İstanbul Valiliği’nin vilayet genelinde 2.892 fırında yaptığı denetimde 1.571 fırında azami ekmek fiyat tarifesine nazaran tıpkı gramajda yüksek fiyata satış olduğu tespit edilmişti. Bu probleme, son yıllarda pek çok vilayette yapılan kontrollerde çok sık rastlanıyor.
Hasat, stok, kalite…
Türkiye, Dünya Bankası’nın bilgilerine nazaran buğday unu ihracatında on yılı aşkın müddettir başkan pozisyonda yer alıyor. Ayrıca buğday üretimi son iki dönemdir artış kaydederken, Toprak Mahsulleri Ofisi’nin (TMO) yüksek stokla alım yaptığı görülmüştü. 2022 boyunca ofis, un fiyatlarını da sübvanse ederek uygun fiyata satış yapmıştı.
Halil İbrahim Balcı ekimde, 1 ayda un fiyatlarının yüzde 30 artarak 630 liradan yaklaşık 800 liraya çıktığını belirterek, “Bu artışlarla ekmek fiyatında yükselme kaçınılmaz” demişti. Yüksek hasada ve stoğa karşılık kalitedeki düşüklüğün fiyat artışına neden olduğunu anlatan Balcı, “Çiftçimizden 7.5 liraya aldığımız buğday şu anda vasat dediğimiz buğday. 10.5 liradan süreç gören Polatlı buğdayı 12.7 liradan süreç görmekte. Bununla ilgili alınması gereken önlemler gecikmekte” dedi. Balcı, fiyat artışlarının önüne geçmek için ithal buğdaya müsaade verilmesi gerektiğini de belirtmişti.