Nureddin Nebati Hazine ve Maliye Bakanı olanı bugün tam 6 ay oldu…. Yeni ekonomi modeli ile birlikte göreve gelen Nebati’nin 6 aylık döneminde vaat edilenin tam tersi bir tablo ortaya çıktı. Dolar, enflasyon, faiz ve cari açık hızla yükseldi. İşsizlik de azalmak bir yana arttı.
Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan, 30 Kasım 2021’de katıldığı bir televizyon programında yaptığı açıklamada Türkiye’nin ‘yeni ekonomi modeline’ geçtiğini ilan etmişti.
Erdoğan, “Yeni ekonomi modeliyle, yüksek faiz vererek sıcak para çekme politikasını elimizin tersiyle itiyoruz. Düşük faizle, üretimi ve ihracatı destekleyeceğiz” demişti.
Ardından 2 Aralık 2021 günü Hazine ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan görevinden ayrıldı. Elvan’dan boşalan koltuğa Bakan Yardımcısı Nureddin Nebati atandı.
Nebati, göreve atanmasının ardından Twitter hesabından yaptığı paylaşımda “Rabbim, kolaylaştır, zorlaştırma, Rabbim hayırla sonuçlandır. İşimizde bize doğruluk ver, bizi muvaffak kıl. Sn. Cumhurbaşkanımızın şahsımı layık gördüğü Hazine ve Maliye Bakanlığı görevini hayırla ifa etmeyi, bize gösterdiği güvene layık olmayı Rabbim nasip etsin inşallah” satırlarını paylaştı.
NEBATİ’NİN İŞİ ZOR
Erdoğan’ın ‘yeni ekonomi modelini’ ilan ettiği 30 Kasım’da 12,96 olan dolar/TL kuru, 20 Aralık’ta 18,36’ya kadar yükselmişti.
Yüksek cari açık, yüksek enflasyon ve eksi reel faiz nedeniyle baskı altındaki dolar kuru, TCMB rezervleri kullanılarak ve kur korumalı mevduatla TL tasarrufların dövize endekslenmesi sayesinde tutulmaya çalışıldı. Nebati ile geçen 6 ayın sonunda dolar kuru bugün 16.50 seviyesine yeniden dayanmış durumda.
ENFLASYON CANAVARI GÜNDEN GÜNE BÜYÜYOR
TCMB’nin faiz indirimlerine başlaması öncesinde Ağustos 2021’de resmi yıllık tüketici enflasyonu yüzde 19,25’ti. TCMB’nin politika faizi de yüzde 19’du.
Erdoğan’ın yeni ekonomi modelini ilan ettiği kasım ayında ise enflasyon yüzde 21,31 olurken, politika faizi yüzde 15’e çekilmişti.
TÜİK’e göre, nisan ayı tüketici enflasyonu yüzde 69,97 oldu. Martta oran yüzde 61,14 idi. ENAG ise nisan enflasyonunu yüzde 156,86 olarak açıkladı. Enflasyonda 20 yıllık AKP hükümetleri döneminin yeni zirvesi görülürken, mayıs ayı enflasyon verisinin yüzde 70’i aşması bekleniyor.
FAİZ BİLMECESİ
Merkez Bankası politika faizini yüzde 14’te sabit tutmaya devam ederken Hazine’nin ödediği faiz ve borç yükü günden güne artıyor. Nisan ayı itibarıyla iç borç anapara ödemesi 1 trilyon 483 TL’ye ulaşırken, faiz ödemesi ise 1 trilyon 743 TL olarak kaydedildi. Cumhuriyet tarihinde ilk defa AKP ile kamunun faiz borcu, anapara borcunu geçti. Aralık 2021’de anapara ödemeleri 1 trilyon 316 milyar TL, faiz ödemeleri ise 794.7 milyar TL tutarındaydı. Anaparada dört aylık artış oranı yüzde 13 olurken, faiz tutarındaki artış yüzde 119’u buldu.
KREDİ FAİZLERİ DE YÜKSELDİ
Bankaların ortalama ihtiyaç kredisi faizleri, TCMB’nin faiz indirimleri öncesinde ve 30 Kasım 2021’de yüzde 23 seviyelerindeydi. Bugün ise yüzde 28’in üzerinde yer alıyor.
TCMB’nin faiz indirimleri öncesinde yüzde 21’lerde olan ticari kredi faizleri, 30 Kasım’da yüzde 18’lere kadar gerilemişti ancak bugün yine yüzde 21 seviyelerinde bulunuyor.
Enflasyona oranla kredi faizlerinin düşük kalmasında TCMB’nin politika faizini düşük tutması ve kur korumalı mevduattaki yüzde 17 sınırlaması etkili oluyor.
ARAÇ SAHİPLERİ ZAM YORGUNU
Dünyada enerji fiyatlarının hızla arttığı bir dönemde döviz kurlarını artıracak faiz operasyonuna imza atılması, TL cinsi fiyatların katlanmasına neden oldu.
Benzinin litre fiyatı, Nebati göreve başladığında 9,67 TL idi. Motorin ise 9.34 lira seviyesindeydi. Bugün ise benzinin litresi 26.23 TL’den motorininki ise 25.94 TL’den satılıyor.
Benzinde zam oranı, Nebati’nin göreve gelmesinden bu yana yüzde 171,25 oldu. Bu dönemde motorin ise yüzde 177,73 oranında zamlandı.
ENERJİDE FATURA BÜYÜDÜ
Nureddin Nebati, Hazine ve Maliye Bakanlığı’na geldikten sonra vatandaş konutta kullandığında elektrikte yüzde 57,9 – 136,8 aralığında elektrik zammına maruz kaldı.
Aynı dönem aralığında ticarethanelere yansıyan elektrik zam oranı yüzde 110,9-181,3 aralığında değişirken; sanayiciler için bu oran yüzde 237,5’i buldu.
Son 6 ayda doğalgaz zamları ise meskenler için yüzde 119,4 oldu. Bu oran işyerleri için yüzde 148 ila yüzde 215 aralığında değişirken, elektrik üreticileri için ise yüzde 160,4 şeklinde gerçekleşti.
CARİ AÇIK KATLANDI
Hükümetin yeni ekonomi modelindeki en büyük iddiası, TL’nin değerinin düşük tutulmasının getireceği ‘rekabetçi kur’ avantajı ile cari fazla vermekti. Ancak tablo, emtia fiyatlarının yüksek seyretmesinin etkisiyle tam tersi oldu.
2022 yılının ilk çeyreğinde Türkiye ekonomisi 18.1 milyar dolar cari açık verdi. 2021 yılının tamamında cari açık 14.9 milyar dolar olmuştu.
Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin ardından sert yükselen petrol, doğal gaz ve hububat fiyatlarının Türkiye’nin cari açığını daha da büyütmesi bekleniyor. Türkiye’ye gelen turistlerin başlıca kaynağı olan iki ülke arasındaki savaş sebebiyle turizm gelirlerindeki risklerin de cari denge üzerinde ek baskı oluşturması öngörülüyor.
İŞSİZLİK AZALACAKTI
Yeni ekonomi modelinde işsizliğin azalacağı iddia edilmişti. 1 Aralık’ta yüzde 11,2 olan TÜİK’in dar tanımlı işsizlik oranı son veriye göre martta yüzde 11,5’e yükseldi. 1 Aralık’ta yüzde 22,1 olan TÜİK’in geniş tanımlı işsizlik oranı da ocakta yüzde 22,7’ye yükseldi.
Önümüzdeki aylarda ekonomideki yavaşlamayla birlikte işsizliğin artması bekleniyor.
3.6 MİLYON YENİ İCRA DOSYASI
Vatandaşın borç ödemelerinde yaşanan sıkıntı, icra iflas istatistiklerine de yansıdı. 1 Ocak-13 Mayıs günleri arasında icra ve iflas dairelerine toplam 3 milyon 664 bin yeni dosya geldi.