Anayasa Mahkemesinin (AYM) ferdi müracaatlar nedeniyle artan yargı yükünü hafifletmek için yeni bir hazırlık yapılıyor. Bu doğrultuda AİHM’de uygulanan ‘Dostane çözüm’ sisteminin iç hukuk sistemine uyarlanarak, hak ihlalleri ile ilgili ferdi müracaatlarda da bu sistemin uygulanması planlanıyor. Eylül 2012’de birinci uygulaması başlayan ‘Bireysel başvuru’ sistemi ile her türlü hak ihlali tezinin AYM’ye taşınması, yüksek mahkemenin iş yükünün artmasına neden oldu. AYM’ye bugüne kadar 430 bin civarında ferdî müracaat yapıldı. Bu müracaatların 320 binden fazlası sonuçlandırıldı. Sonuçlanan müracaatların yüzde 86’sı ise “kabul edilemezlik kararı” verilerek temele dahi girilmeden reddedildi. Ferdi müracaat için başka bütün hukuk yollarının tüketilmesi, tüzel fayda, kamu gücü tarafından mağdur edilme üzere koşulların yerine getirilmesi gerekiyor. AYM’ye yapılan kişisel müracaatların büyük kısmını uzun yargılamalarla ilgili hak ihlalleri oluşturuyor. Bu taraftaki şikâyetlerin AYM’ye yapılacak ferdi müracaat öncesinde kurulacak bir orta düzenek ile ele alınarak, kişisel müracaatlardan kaynaklı yargı yükünün hafifletilmesi planlanıyor.
HEDEF ORTA MEKANİZMA
Adalet Bakanlığının hazırlıklarını sürdürdüğü yeni çalışma ile AİHM’de uygulanan ‘Dostane çözüm’ uygulamasının iç hukuk sistemine uyarlanarak, hak ihlalleri konusunda AYM’ye yapılacak ferdi müracaat öncesinde, orta bir düzenek kurulması hedefleniyor. Bakanlık kaynakları “Bu düzenek ile yargılama süreci de hızlanacaktır. Pek çok vatandaşımız ferdi müracaat hakkı olup olmadığı değerlendirmesini yapmadan çok sayıda müracaat yapıyor. Her şey AYM’ye gidiyor. Burada önemli bir kahır var. Dostça tahlil adabı benimsenirse, bu müracaatların büyük kısmı mahkemeye gitmeden çözülecektir. Çok sabit olan bahisler var. Mesela beraat almış, haksız tutuklu kalmış. Bu sabit bir şey. Bunu AYM’nin incelemesine gerek yok. Somut, sabit bir şey. Tartışmaya açık olmayan, somut olan, net olan mevzularda AYM’ye gitmektense, AİHM’de olduğu üzere dostça tahlil yordamı ile bunların çözülmesine yönelik bir düzenleme üzerinde duruluyor” dedi. AYM Lideri Zühtü Aslan da, Adalet Bakanlığı bünyesinde kurulacak bir kurulun uzun yargılama şikâyetlerini inceleyebileceğini, böylelikle AYM’nin yükünün hafifleyeceğini açıklamıştı.
10 YILIN MÜRACAAT BİLANÇOSU
Uygulamanın başladığı birinci iki yılda AYM’ye yapılan ferdi müracaatlar 10 bin, 2014 ve 2015 yıllarında ise 20 bin civarında gerçekleşti. 15 Temmuz darbe teşebbüsü sonrasında ferdi müracaat sayısı rekor seviyede artarak 100 bini aştı. Bu sayı 2017 yılından 2021 yılına kadar yıllık ortalama 40 bin olarak gerçekleşti. 2021 yılında ferdi başvurusu sayısı evvelki yıla nazaran yüzde 65 oranında artarak 66 binin üzerinde çıktı. 2022’nin birinci altı ayında ise 67 binden fazla kişisel müracaat yapıldı.